Çocukta Okul Korkusu (fobi) Neden Olur? Nasıl Geçer?

Okulların açılmasının yaklaşması ile gündeme gelen konuların başında, özellikle okula yeni başlayacak çocuklarda sıklıkla yaşanan “okul korkusu” diğer bir deyişle “okul fobisi” gelir. Peki, nedir bu “okul fobisi”, hangi yaşlarda daha çok görülür? Nedenleri ve sonuçları nelerdir?

Büyük bir heyecan ile beklediğiniz o gün geldi çattı. Minik yavrunuz okula başlayacak… Büyük bir mutlulukla karışık gurur duyuyor olmalısınız. Ancak o da ne, miniğiniz okula gitmek istemiyor… Size sımsıkı sarılmış durmaksızın ağlıyor… Terk edilmişlik duygusu ve büyük bir korku var gözlerinde… Endişelenmeyin yalnız değilsiniz.

Her yıl yeni okullarına adım atan birçok çocuk ve ebeveyn sizinle aynı süreçleri yaşamakta. Bu süreç uzmanlarca “okul fobisi” adıyla tanımlanmakta… Peki nedir “okul fobisi”?

Okul fobisi, çocuğun küçük yaşlardan itibaren geliştirdiği korkulara bağlı olarak ortaya çıkan endişeli ruh hali nedeniyle okula gitmek istememesi diye tanımlanabilir. Bu endişe çoğunlukla anneden ayrılma kaygısı ile alakalıdır. Doğumundan itibaren sürekli anne ile iletişimde olan çocuk, okulda geçirilecek zamanın anneden ayrı kalması olarak algılar. Bu geliştirilen korku okul çağına gelindiğinde “okul fobisi” olarak ortaya çıkar. Okul fobisi gelip geçici bir süreç olabileceği gibi bazı durum ve kişilerde çok daha uzun süreli seyredebilir. Tehlike işte bu uzun süren durumlar için söz konusudur. Zira çocuk bu süreçte korkuyu fobiye dönüştürme eğilimine girer.

Okul Fobisinin Gelişmekte Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

Okula başlayan ve okula gitme konusunda isteksiz olan çocuklar birkaç güne kalmadan yeni ortamlarına adapte olabilecekleri gibi bu adaptasyon süreci zaman alabilir. Adaptasyon süreci eğer iki haftadan uzun sürmüş ise, bu durumda bir uzmana müracaat etmekte yarar vardır. Çünkü çocukta okul artık bir fobiye dönüşmeye başlamaktadır. Süreçlerin uzaması ile birlikte çocuk, okula gitme saatlerinde sıkıntı duymaya, ağlamaya, sinirli davranışlar sergilemeye, saldırgan davranmaya ya da hastalanma eğilimi göstermeye başlar. Özellikle okul ilk defa başlayan çocukta bu belirtilerle kendini gösteren okul fobisi tedavi edilmediği taktirde ileri dönemlerde çok daha ciddi sıkıntıları beraberinde getirebilir.

Okul Fobisi Hangi Yaş Dönemlerini Kapsar?

Okul fobisi okula yeni başlayan çocuklarda 6-8 yaş aralığında sıklıkla görülmektedir. Çocuk ne ile karşılaşacağını bilemediğinden geliştirdiği korkularla mücadele de zorlanır. Ebeveynlerin bu süreçte çocukla doğrudan iletişimde olmaları, gerekli durumlarda uzmanlardan destek almaları önemlidir.

Okul fobisinin kendini gösterdiği bir diğer durum, okul değişikliğinin söz konusu olduğu zamanlardır. Alışılageldik düzenden, öğretmen ve arkadaşlarından ayrılmak durumunda kalan çocuk, yeni düzene ve çevreye adapte olmakta zorlanabilir. Bu tip bir örnekte okul fobisi ilkokul dönemindeki çocuktan çok daha farklı seyredebilir. Burada belirtiler daha ani ortaya çıkar ya da sinsi bir şekilde ilerler. Sinsi ilerleyiş daha çok ergenlik döneminde gözlemlenir. Burada belirtiler depresyon ile eş değerdir. Özellikle ergenlik döneminde hem kızlarda hem de erkeklerde benzer belirtiler sergileyen bu durumun gelişmesinde sadece etken okul değişikliği olmayabilir. Aynı okulda kaldığı halde okul fobisi geliştirmekte olan pek çok örnek vardır. Bu örnekler daha ziyade kaza, hastalık, ameliyat, okul arkadaşının gidişi, bağlı olduğu akrabanın hastalığı veya ölümü, ebeveyn boşanması, maddi sorunlar, aile içi şiddet ve kardeş doğumu gibi durumların arkasından başlayabilir. Ve sonuçta okula karşı bir fobi gelişimi ile neticelenebilir.

Okul Fobisi Ergenlik Dönemindeki Çocuklarda Nasıl Seyreder?

Özel hayatlarındaki değişiklikler ya da okulun değiştirilmesi gibi süreçlerle başlayan okul fobisi ergenlik dönemindeki çocukta, ilkokul dönemindeki çocuklara göre biraz daha farklı şekillerde kendini gösterir. Ergenlik dönemindeki çocuk, ev ortamında son derece mutlu ve huzurluyken okula gittiğinde o denli huzursuz, sıkıntılı ve kaygılı tavırlar sergiler. Tatil dönemlerinde şikayet ve yakınmalar kaybolurken, okula gidiş söz konusu olduğunda hastalanmaya varan bir direniş sergilerler.  Bu direniş sadece okula gitmemek adınadır, diğer konularda davranışları son derece normaldir. Ayrıca okul fobisi gelişmiş olsa dahi bu çocuklar derslerinde başarılıdır, ödevlerini düzenli olarak yaparlar ve son derece de zekidirler.

Okul Fobisi Gelişen Çocukların Aileleri

Yapılan araştırmalar okul fobisi sorunu yaşayan çocukların genellikle aşırı koruyucu ailelerin bir ferdi olduğunu göstermektedir. Koruyan, kollayan, endişeli, çocuğa her istediğiniz sağlamayı görev edinmiş, net tavırlar sergilemeyen ebeveynlerin çocuklarında genellikle okul fobisi sorunu ile karşılaşılmaktadır. Bu tip davranışların hakim olduğu bir ortamda yetişen çocuk, birey olma yolunda adımlarını atamadığı ve öz güven geliştiremediği için bir süre sonra kendi korkuları ile mücadele gücünü de geliştirememektedirler. Okul fobisi gelişen çocukların hemen hepsinin ortak noktalarında ebeveyn davranışlarındaki bozukluk yer almaktadır.

Okul çağının gelmesi ile hayatla yalnız kalan çocuk, koruyucu ailesinin kanatlarının altından çıkar ve dolayısı ile de bocalar. Ortada bu duruma sebep bir suçlu olmalıdır, o da çocuk nezdinde onu anne babasından ayıran okuldur. Okul Fobisi geliştiren çocukların bu psikolojiden çıkmalarında anne babanın öğretmen ile kurgulayacağı işbirliği önem taşır. Çocuğa anlayışlı ancak net tavır sergilenmeli ve bu dönemde sert cezalardan, suçlamalardan kaçınılmalıdır. Çocuğun okulu sevmesi için özendirici olunmalı ve çocuk desteklenmelidir.  Okulun önemi anlatılmalı ve okulda geçirilecek zamanın bir ayrılık süreci olmadığı anlatılmalıdır. Okul fobisi geliştirmiş çocuğun okula gitmemek adına geliştirdiği bahaneler bertaraf edilmeye çalışılmalı, her ağladığında ya da farklı tepkiler verdiğinde “aman canım bu sefer de gitmeyi versin” düşünce ve davranışından uzak durulmalıdır. Uzun vedalar, teneffüs ziyaretleri, okul öncesi ve sonrası okulda geçen zamana alternatif özendirici programlardan uzak durulmalıdır.

Çocuğun gelişimi ve sosyal hayata uyumlu bir birey olması önemlidir. Okul fobisinin gelişmekte olduğu fark edildiği andan itibaren bir çocuk psikiyatrisine danışılmalıdır. Erken tanı ve tedavi ileriki dönemlerde okul fobisi gelişmiş çocukta görülmesi mümkün sosyal fobi sorunun bertaraf edilmesi için de önemlidir.